De Apologie van Socrates
In 399 v. Chr. werd Socrates door een drietal voormannen van de radicaal-democratische partij in Athene voor het gerecht gedaagd. Hem werden de volgende feiten ten laste gelegd: hij vereerde de goden van Athene niet, maar voerde nieuwe goden in. En verder was hij verantwoordelijk voor het bederven van de jeugd door zijn leerstellingen.
We kunnen alleen maar gissen naar wat de ware drijfveren waren voor dit politiek proces. Misschien werden aan Socrates zijn al te nauwe contacten verweten met een aristocratische elite die verantwoordelijk geacht werd voor de anti-democratische repressie onder de zogenaamde “Tirannie van de dertig” van enkele jaren tevoren. Feit is dat Socrates genoemd werd als een openlijke verdediger van meer autoritaire regimes, zoals dat van Sparta. Curieus is verder ook dat de zo geroemde democratie van Athene niet al te breeddenkend was geweest tegenover andere filosofen zoals de natuurfilosoof Anaxagoras en de sofist Protagoras. Blijkbaar werd de nood gevoeld om de samenleving sterk af te schermen tegen al te innoverende ideeën, vooral op religieus vlak.
Wat ook de juiste toedracht is geweest, Socrates verdedigde zich met een eigen rede en liet zich niet bijstaan door een juridische ghostwriter of logograaf, zoals dat in Athene de gewoonte was. Vermoedelijk verscheen hij op het proces volledig in eenklank met de persoon die hij altijd geweest was; als de incarnatie van een sater (althans uiterlijk), gekleed in zijn tuniek die hij het hele jaar door droeg, zonder uiterlijk vertoon en niet vergezeld van zijn wenende echtgenote en snotterende, jonge kinderen. De toon die hij hanteerde was persoonlijk en polemisch, zonder compromissen ten aanzien van de overtuigingen die hij zijn hele leven had gehuldigd. Een verbeten drang naar rechtvaardigheid en een zorg om de ziel van zijn medemens vormden voor hem het hoofddoel van zijn bestaan, tot de ultieme consequentie.
Het feitelijke proces verliep in verschillende fases. Eerst werd de aanklacht geformuleerd en beargumenteerd door Meletos, de feitelijke indiener van de oorspronkelijke klacht. Daarop volgde het pleidooi van de verdediging, dus door Socrates zelf. Na de veroordeling legde de aanklager zijn eis voor in verband met de strafbepaling. Deze vorderde de doodstraf. Socrates mocht daarna een tegeneis formuleren. Hierbij schuwde hij de provocatie niet. Het doodsvonnis werd uitgesproken; de gifbeker werd Socrates’deel.
Al vlug circuleerden na het proces verschillende redevoeringen die bekend geraakt zijn onder de naam “Apologie van Socrates”. De bekendste zijn die van de Atheense generaal en volgeling van Socrates, Xenophon en uiteraard die van Plato. Deze laatste rede is duidelijk de meest bevlogene, retorisch stevig onderbouwd en ontroerend door haar sterk suggestief vermogen.
De voorstelling wordt vanavond gepresenteerd in de volgorde van het oorspronkelijke proces én van de originele tekst van Plato:
Eerste bedrijf: Socrates verdedigt zich tegen de aanklachten
Pauze (ca.20 miniuten)
Tweede bedrijf: Socrates formuleert een tegeneis
Derde bedrijf: Socrates richt een laatste woord tot de juryleden
Theater Epidauros
Een toneelgezelschap van leerlingen, oud-leerlingen, leraars en oud-leraars van het Sint-Michielscollege te Brasschaat brengt op 30 mei 2008 in zijn 31ste speeljaar de Apologie van Socrates (Plato) op de planken in “De Cultuurschuur” (ten huize van Bloeme en Tom in Sint-Amands). Deze besloten voorstelling rondt de hernemingen af in het toneeljaar 2007-2008 van de productie die in november 2006 in première ging.
Deze theatermonoloog wil ook een uitdrukkelijke hommage zijn aan de onlangs overleden Julien Schoenaerts die in het verleden op haast onnavolgbare wijze gestalte gaf aan de Atheense filosoof.
Acteur en regie
SOCRATES Luc Pay
MELETOS (stem) Bert Annemans
REGIE Bert Annemans
Vertaling en tekstbewerking: Bert Annemans en Luc Pay
Kostuum en naai-atelier: An De Graeve en Sarah
Vanwelden
Grime: Sofie De Graeve
Belichting: Geert Hendrickx
Klankdecor: Geert Hendrickx
Website-ontwerper en -beheerder: Geert Hendrickx
Algemene produktieleiding: Mon Vijgen
in samenwerking met Studio Epidauros
verdere historische info: http://www.epidauros.be/plato/